(Trang 23)
Sau khi học xong bài này, em sẽ:
Phân tích được quy luật sinh trưởng, phát triển của cây rừng.
Mở đầu
Quan sát Hình 4.1 và cho biết thế nào là sinh trưởng của cây rừng. Cây rừng trải qua những giai đoạn sinh trưởng và phát triển nào?
Hình 4.1. Sự sinh trưởng của cây rừng
I. KHÁI NIỆM SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CÂY RỪNG
1. Sinh trưởng của cây rừng
Sinh trưởng là sự tăng lên về kích thước và khối lượng của cây rừng. Các đại lượng biểu thị cho sinh trưởng của cây rừng là sự tăng trưởng đường kính, chiều cao và thể tích cây.
Dựa vào tốc độ sinh trưởng, cây rừng được chia thành 2 nhóm: nhóm cây sinh trưởng nhanh và nhóm cây sinh trưởng chậm. Loài cây có tăng trưởng đường kính bình quân đạt từ 2 cm/năm hoặc năng suất bình quân đạt từ 15 m³/ha/năm trở lên thuộc nhóm cây sinh trưởng nhanh, còn lại thuộc nhóm cây sinh trưởng chậm.
Kết nối năng lực
Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về sinh trưởng của một số loài cây rừng phổ biến. Phân chia chúng thành nhóm sinh trưởng nhanh và sinh trưởng chậm.
2. Phát triển của cây rừng
Phát triển của cây rừng là quá trình biến đổi về chất và sự phát sinh các cơ quan trong toàn bộ đời sống của cây (thành thục, ra hoa, kết quả,...).
Sinh trưởng và phát triển cây rừng có mối quan hệ chặt chẽ. Không có sinh trưởng sẽ không có phát triển và ngược lại. Sinh trưởng cây rừng tích lũy vật chất làm điều kiện để cây phát triển. Phát triển là tiền đề cho một giai đoạn sinh trưởng mới của cây rừng và tạo ra thế hệ cây rừng mới.
Khám phá
Quan sát những cây rừng xung quanh, nêu các biểu hiện sinh trưởng và phát triển của chúng.
(Trang 24)
II. CÁC GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN CỦA CÂY RỪNG
Cây rừng khi còn non có tốc độ sinh trưởng chậm, sau đó tốc độ sinh trưởng tăng dần. Khi gây đạt kích thước gần cực đại thì sinh trưởng chậm dần và gần như không thay đổi cho đến khi cây chết. Đa số các loại cây rừng lấy gỗ đều trải qua bốn giai đoạn sinh trưởng, phát triển.
1. Giai đoạn non
Giai đoạn non là giai đoạn từ khi hạt nảy mầm đến trước khi cây ra hoa lần thứ nhất. Đây là giai đoạn sinh trưởng mạnh, đáp ứng tốt với các biện pháp chăm sóc như bón phân, làm cỏ, vun xới, tưới nước. Tuy nhiên, ở giai đoạn này tính chống chịu của cây kém, mẫm cảm với tác động của các điều kiện bất lợi như hạn hán, nắng nóng, sâu, bệnh hại,... Do vậy, giai đoạn này cần tập trung chăm sóc tốt cho cây rừng.
Kết nối năng lực
Sử dụng internet, sách, báo,... để tìm hiểu về giai đoạn non của một số loài cây rừng phổ biến.
2. Giai đoạn gần thành thục
Giai đoạn gần thành thục là giai đoạn từ 3 đến 5 năm kể từ khi cây ra hoa lần thứ nhất. Giai đoạn này, sinh trưởng của cây vẫn diễn ra mạnh mẽ; lượng hoa, quả tăng dần; tán cây dần hình thành; sức đề kháng cao hơn thời kì non nhưng một số tính trạng về năng suất và chất lượng lâm sản vẫn chưa ổn định. Trong giai đoạn này cần tiếp tục các biện pháp chăm sóc và tỉa thưa cây rừng.
Khám phá
Nêu một số biểu hiện về sinh trưởng, phát triển của cây rừng trong giai đoạn gần thành thục.
3. Giai đoạn thành thục
Giai đoạn thành thục là giai đoạn từ 5 đến 10 năm kể từ khi cây ra hoa lần thứ nhất. Giai đoạn này cây sinh trưởng chậm lại, tán cây đã định hình; các tính trạng về năng suất và chất lượng lâm sản tương đối ổn định; khả năng ra hoa, đậu quả mạnh nhất. Đối với rừng giống, đây là giai đoạn kinh doanh hạt giống tốt nhất. Đối với rừng sản xuất, cần tập trung bảo vệ và tiến hành khai thác rừng ở cuối gia đoạn này.
Khám phá
Vì sao nên tiến hành khai thác rừng ở giai đoạn thành thục?
Thông tin bổ sung
Các loài cây ưa sáng, sinh trưởng nhanh, thành thục sớm, tuổi thọ ngắn nên kích thước cây thường nhỏ. Các loại cây chịu bóng sinh trưởng chậm trong giai đoạn đầu, sau đó tăng dần trong một thời gian dài, tuổi thọ cao nên kích thước cây lớn.
(Trang 25)
4. Giai đoạn già cỗi
Giai đoạn già cỗi là giai đoạn cuối cùng của chu kì sinh trưởng, phát triển; tăng trưởng hằng năm giảm rồi ngừng hẳn. Các quá trình trao đổi chất diễn ra chậm; khả năng ra hoa, đậu quả giảm; chất lượng hạt kém; sức đề kháng của cây yếu, cây thường bị sâu, bệnh hại, già cỗi và chết. Với rừng phòng hộ, nên khai thác các cây già cỗi để tận dụng sản phẩm, vệ sinh rừng và tạo không gian dinh dưỡng cho các cây còn lại.
Khám phá
Nêu các giai đoạn phát triển của cây rừng tương ứng với Hình 4.2 a, b, c, d.
Hình 4.2. Các giai đoạn phát triển của cây rừng
Kết nối năng lực
Sử dụng internet, sách, báo,... tìm hiểu các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của một loài cây rừng.
Luyện tập
1. Nêu khái niệm sinh trưởng, phát triển của cây rừng. Cho ví dụ minh họa.
2. Phân tích quy luật sinh trưởng, phát triển của cây rừng.
Vận dụng
Quan sát một số loài cây rừng phổ biến, đề xuất biện pháp kĩ thuật phù hợp với giai đoạn sinh trưởng và phát triển của chúng.
