Trang 112
Lỗi về thành phần câu và cách sửa
| 1. Trong những trường hợp sau, trường hợp nào mắc lỗi về thành phần câu? Phát hiện và đề xuất phương án sửa lỗi cho những trường hợp đó. a. Bằng những khảo sát đáng tin cậy đã chỉ ra rằng, các con sông lớn đang dần khô cạn. | Nhận biết lỗi về thành phần câu và cách sửa • Thiếu thành phần nòng cốt - Câu thiếu chủ ngữ Ví dụ: Với tác phẩm này đã thể hiện tài năng của một cây bút truyện ngắn bậc thầy. “Với tác phẩm này" là thành phần trạng ngữ. Có thể người dẫn viết nhầm đó là chủ ngữ. Cách sửa thứ nhất: Dựa vào ngữ cảnh để bổ sung chủ ngữ phù hợp. Chẳng hạn: Với tác phẩm này, nhà văn đã thể hiện tài năng của một cây bút truyện ngắn bậc thầy. |
Trang 113
| b. Rất thú vị truyện ngắn sử dụng các yếu tố kì ảo, lạ lùng. c. Những con người vị tha giàu đức hi sinh ấy. d. Theo báo Tuổi trẻ cho biết, tình trạng ùn ứ nông sản của nông dân miền Tây đã bước đầu được giải quyết. e. Chữ người tử tù, một tác phẩm được sáng tác bằng bút pháp lãng mạn của Nguyễn Tuân. g. Với những tin tức lan truyền trên mạng xã hội không phải bao giờ cũng chính xác. h. Khổ thơ chỉ có một câu, rất đặc biệt. 2. Phát hiện lỗi về thành phần câu ở các trường hợp sau và sửa lại: a. Truyện ngắn, thể loại linh hoạt ấy. b. Đã vẽ bức tranh tường hoành tráng này một nhóm hoạ sĩ đến từ thành phố. c. Số đỏ không chỉ là một tác phẩm trào phúng đặc sắc vào bậc nhất trong văn học Việt Nam trước 1945. d. Văn bản nghị luận, loại văn bản được viết ra với mục đích thuyết phục người đọc. | Cách sửa thứ hai: Lược bỏ quan hệ từ ở đầu câu để bộ phận đứng sau đó trở thành chủ ngữ: Tác phẩm này đã thể hiện tài năng của một cây bút truyện ngắn bậc thầy. - Câu thiếu vị ngữ Ví dụ: Lục bát, một thể thơ “đặc sản” có từ lâu của người Việt. Trong câu trên, có thể coi “lục bát" là chủ ngữ, “một thể thơ "đặc sản" có từ lâu của người Việt” là thành phần chêm xen, giải thích cho đối tượng được nói đến ở chủ ngữ chứ không phải là vị ngữ. Kiểu lỗi này có thể do người viết nhầm thành phần chêm xen là vị ngữ. Cách sửa thứ nhất: Thêm từ “là” để biến thành phần chêm xen thành vị ngữ: Lục bát là một thể thơ “đặc sản” có từ lâu của người Việt. Cách sửa thứ hai: Giữ nguyên thành phần chêm xen, dựa vào ngữ cảnh để bổ sung vị ngữ phù hợp: Lục bát – một thể thơ "đặc sản" có từ lâu của người Việt – đã được tác giả sử dụng hết sức nhuần nhuyễn. - Câu thiếu cả chủ ngữ và vị ngữ Ví dụ: Trong hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng như thế. Đây mới chỉ là một cụm từ, chưa hề có nội dung thông tin, vì thế, chưa phải là câu. Cách sửa: Dựa vào ngữ cảnh, bổ sung thành phần nòng cốt để hoàn thành câu. Ví dụ: Trong hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng như thế, tôi không thể chần chừ. • Sắp xếp sai vị trí thành phần câu Trong câu tiếng Việt, chủ ngữ thường đứng trước vị ngữ (trừ trường hợp người viết đảo trật tự với mục đích tu từ). Việc sắp xếp sai các thành phần nòng cốt là một kiểu lỗi về ngữ pháp. Ví dụ: Đang hành quân trong rừng một đơn vị bộ đội. “Một đơn vị bộ đội” là chủ ngữ, lẽ ra phải được đặt trước “đang hành quân trong rừng" (vị ngữ). Kiểu lỗi này cần được |
Trang 114
| 3. Vì sao những câu sau đây trong các văn bản văn học mặc dù không đầy đủ thành phần câu nhưng vẫn không bị xem là câu sai? a. Huân cảm tưởng như mình đã bị thuồng văn. Bị đạo ý. (Nguyễn Trương Quý, Câu chuyện bắt đầu từ tầng 10) b. Mắt mèo hoang. Em thích mẹ nói em có con mắt mèo hoang và dã thú. (Nguyễn Ngọc Thuần, Một thiên nằm mộng) c. Đó là người câm của quán rượu. Anh Ba Hoành! (Nguyễn Quang Sáng, Quán rượu của người câm) | khắc phục bằng cách trả lại đúng trật tự của chủ ngữ và vị ngữ: Một đơn vị bộ đội đang hành quân trong rừng. • Thiếu vế câu Trong tiếng Việt, một số cặp quan hệ từ như: vì... nên..; chẳng những... mà còn..; tuy... nhưng...; càng... càng... phải luôn đi với nhau. Nếu thiếu một về, câu bị lỗi về thành phần. Ví dụ: Trái Đất nóng lên chẳng những khiến băng ở Bắc Cực và Nam Cực tan nhanh, nhấn chìm nhiều vùng đất màu mỡ. Cách sửa: Bổ sung quan hệ từ phù hợp với một vế câu, chẳng hạn: Trái Đất nóng lên chẳng những khiến băng ở Bắc Cực và Nam Cực tan nhanh, nhấn chìm nhiều vùng đất màu mỡ mà còn đe doạ sự sống của muôn loài. Lưu ý: Có những câu nếu tách ra, có vẻ như bị lỗi thành phần câu, nhưng đặt trong ngữ cảnh, đó không phải là câu sai. Ví dụ: Rừng Hoành Bồ nhiều nương đó. Rộng và sâu lắm. (Nguyễn Tuân). Tách ra, Rộng và sâu lắm không thể là một câu, nhưng nhờ câu trước đó mà ta hiểu rằng “rộng” và “sâu” ở đây là những đặc điểm của rừng dó Hoành Bồ. Loại câu đặc biệt như thế thường được dùng trong văn bản văn học. |
