Trang 107
VĂN BẢN 2: Dương phụ hành (Bài hành về người thiếu phụ phương Tây) (Cao Bá Quát)
• Theo bạn, khi đi đến một xứ sở khác, tiếp xúc với một nền văn hoá khác, người ta thường có những phản ứng hay cảm xúc như thế nào trước những gì được gặp, được thấy?
• Bạn đã biết câu chuyện thú vị nào về cuộc tiếp xúc văn hoá giữa những người đến từ hai thế giới: phương Đông và phương Tây? Hãy chia câu chuyện đó.
Phiên âm
Tây dương thiếu phụ y như tuyết,
Độc bằng lang kiêu toạ minh nguyệt.
Khước vọng Nam thuyền đăng hoả minh,
Bả duệ năm năm hướng lang thuyết.
Nhất uyển đề hồ thủ lẫn trì,
Dạ hàn vô nó hải phong xuy.
Phiên thân cánh sảnh lang phù khởi,
Khởi thức Nam nhân hữu biệt li.
Dịch nghĩa
Người thiếu phụ Tây dương
áo trắng như tuyết,
Tựa vai chồng ngồi dưới bóng trăng thanh.
Nhìn thuyền người Nam thấy đèn lửa sáng
Kéo áo nói rì rầm với chồng.
Một cốc sữa hững hờ trên tay,
Gió bể thổi hơi lạnh ban đêm không chịu nổi.
Vươn mình đòi chồng nâng đỡ dậy,
Há biết người Nam có cảnh biệt li.
Chú ý các chi tiết miêu tả hình ảnh người thiếu phụ phương Tây.
Dịch thơ
Thiếu phụ Tây dương áo trắng phau,
Tựa vai chồng dưới bóng trăng thâu.
Ngó thuyền Nam thấy đèn le lói,
Kéo áo, rì rầm nói với nhau.
Hững hờ cốc sữa biếng cầm tay,
Gió bể, đêm sương, thổi lạnh thay!
Uốn éo đòi chồng nâng đỡ dậy,
Biết đâu nỗi khách biệt li này.
Hình dung về nhân vật trữ tình.
(Lê Tư Thực dịch, Hợp tuyển thơ văn Việt Nam thế kỉ XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX, NXB Văn học, Hà Nội, 1978, tr. 748 – 749)
Cao Bá Quát (1808 – 1855) quê ở huyện Gia Lâm, nay thuộc thành phố Hà Nội. Ông nổi tiếng học rộng, tài cao, đỗ cử nhân sớm (1831) nhưng lận đận trên con đường làm quan. Năm 1841, khi làm Sơ khảo trường thi Thừa Thiên, vì vi phạm quy định nghiêm ngặt của việc chấm bài, Cao Bá Quát bị khép tội chết, sau đó được giảm án, cho theo phục dịch phải bộ đi công cần một số nước vùng Hạ Châu (In-đô-nê-xi-a – Indonesia, Ma-lai-xi-a – Malaysia,..) để chuộc tội. Chuyến đi này đã tác động lớn đến nhận thức, tư tưởng của ông khi được tiếp xúc với nền văn minh khác, với những màu sắc mới của cuộc sống nơi xứ lạ, phương xa.
____________________________________________________________
Tây dương: từ dùng để chỉ người phương Tây.
Trang 109
Năm 1852, Cao Bá Quát phải rời kinh đô, nhận chức Giáo thụ phủ Quốc Oai, Sơn Tây. Năm 1854, ông tham gia lãnh đạo phong trào nông dân khởi nghĩa ở Mỹ Lương và bị tử trận. Triều đình nhà Nguyễn đã ra lệnh “tru di tam tộc" với dòng họ Cao.
Cao Bá Quát sáng tác bằng cả chữ Hán và chữ Nôm. Sau bản án thảm khốc với dòng họ Cao, tác phẩm của ông bị tiêu huỷ, cấm đoán nhưng vẫn còn lại 1 327 bài thơ chữ Hán, hơn 20 tác phẩm viết bằng chữ Nôm (phủ, hát nói, truyện,..). Thơ văn Cao Bá Quát rất phong phú về đề tài, thể hiện tình cảm thiết tha gắn bó với gia đình, quê hương; đồng cảm với những thân phận cùng khổ. Ông mang đến cái nhìn nhân văn, tinh thần dân chủ của một nghệ sĩ có tâm hồn rộng mở, phóng khoáng, sẵn sàng đón nhận và trân trọng những nét đẹp mới mẻ, xa lạ với truyền thống.
Dương phụ hành được Cao Bá Quát sáng tác trong chuyến xuất dương hiệu lực
năm 1844. Bài thơ được viết theo thể hành, một thể của thơ cổ phong
.
1. So sánh và chỉ ra những chỗ khác biệt giữa bản dịch thơ với nguyên tác.
2. Xác định thời gian, không gian, sự việc của câu chuyện được kể trong bài thơ.
3. Chỉ ra những chi tiết miêu tả người thiếu phụ phương Tây, qua đó, nêu các đặc điểm nổi bật của hình tượng này.
4. Hình tượng người thiếu phụ phương Tây trong bài thơ được tái hiện qua cái nhìn của một nhà Nho đồng thời cũng là một nhà thơ phương Đông. Hãy phân tích những cảm xúc, thái độ được tác giả bộc lộ từ các điểm nhìn đó.
5. Phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình trong câu thơ kết và những ý tử được mở ra từ câu thơ này.
6. Đọc bài thơ, bạn cảm nhận được những gì về tư tưởng, tâm hồn tác giả?
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày điều bạn thấy tâm đắc nhất ở bài thơ Dương phụ hành.
________________________________________________________
Theo Cao Bá Quát toàn tập, tập một, NXB Văn học, Hà Nội, 2004. Đây là số liệu thống kê sau khi đã lược một số văn bản trùng lặp, tồn nghi.
Xuất dương hiệu lực: đi phục dịch để lấy công chuộc tội.
Thơ cổ phong: là thể thơ ra đời ở Trung Quốc trước thơ Đường luật, với câu thơ phổ biến là ngũ ngôn hoặc thất ngôn, mỗi bài thơ từ bốn câu trở lên, không hạn định về độ dài, chỉ cần có vần điệu mà không cần đối nhau, cũng không cần tuân theo niêm luật.
