(Trang 58)
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
• Hát đúng cao độ, trường độ, rõ lời ca, thể hiện được sắc thái của ca khúc Chiều sông Thương và Quê hương ba miền.
• Biết nhận xét, đánh giá về việc trình diễn bài hát của bản thân hoặc người khác.
• Biết dàn dựng và biểu diễn bài hát ở trong và ngoài trường.
Mở đầu
Nghe/xem và nhận xét về cách thể hiện một số trích đoạn ca khúc như: Đất nước lời ru của Nhạc sĩ Văn Thành Nho, Chiếc khăn Piêu của Nhạc sĩ Doãn Nho, Khúc hát sông quê của Nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo, Dáng đứng Bến Tre của Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý,...
Hình thành kiến thức mới
1. Đặc điểm của cách hát ca khúc mang chất liệu dân gian
Ca khúc mang chất liệu dân gian được các nhạc sĩ khai thác một số yếu tố âm nhạc dân gian để hình thành nền nét giai điệu mới. Những ca khúc này thường có tính chất âm nhạc mềm mại, trữ tình, giai điệu thường có nhiều âm luyến, láy, hư từ, từ phụ, tiết tấu đảo phách,... lời ca sâu lắng, mộc mạc, bình dị và gần gũi với công chúng.
Hát ca khúc mang chất liệu dân gian ngời kĩ thuật thanh nhạc, người hát cần thể hiện được sự ngọt ngào, sâu lắng, chú trọng các âm luyến, láy và phát âm rõ chữ.
2. Khởi động giọng
Mẫu 1
Na a a a na a a a.
Mẫu 2
Nô ô na a nô ô na a a
(Trang 59)
Hướng dẫn thực hiện:
- Đặt âm thanh nhẹ; điều tiết hơi thở đều đặn; miệng mở tự nhiên, hàm dưới buông mềm mại, thả lỏng cơ thể trong suốt quá trình luyện giọng.
- Luyện mẫu âm đi lên và đi xuống liền bậc theo quãng hai thứ trong tầm âm phù hợp.
3. Học hát
• Thực hành ca khúc
Chiều sông Thương
Nhạc và lời: An Thuyên
Lời: thơ Hữu Thỉnh
Vừa phải
A a a a. A a a a.
a. Đi suốt cả chiều quê vẫn chưa về lối cũ. Dùng
dằng câu quan họ nở tím bờ sông Thương. Nước
vẫn chảy đôi dòng, chiều uốn con lưỡi hái. Những gì sông muốn
nói cánh buồm giờ hát lên. Ơi con sông màu
nâu, hạt phù sa cổ tích. Mấy cô, mấy cô trên đồng, lúa
(Trang 60)
xanh, lúa xanh nõn nà. Tóc mây, tóc mây la đà, xõa vào chiều thu thương
nhớ. Mắt em dài hoa cau. Ơi... ... dài hoa cau.
Ca khúc Chiều sông Thương của nhạc sĩ An Thuyên (1949 – 2015), lời thơ Hữu Thỉnh (sinh năm 1942). Bài hát có giai điệu trữ tình, mềm mại mang chất liệu chèo, lời ca trong trẻo và giàu hình tượng. Hình ảnh chiều thu với dòng sông màu nâu chở nặng phù xa, cánh đồng lúa xanh mướt… đã gợi cho người nghe nhớ về miền quê thanh bình với cuộc sống ấm no và chứ a chan hi vọng.
Hướng dẫn thực hiện:
- Phân tích, tìm hiểu bài hát (chia câu, chia đoạn).
- Đặt âm thanh nhẹ nhàng, miệng mở tự nhiên; lấy hơi sâu tại những chỗ ngắt ý, câu, đoạn, điều tiết hơi đều đặn; hàm dưới buông mềm mại.
- Hát chính xác giai điệu có âm luyện tại các nhịp 11, 13, 17, 19, 20…
- Hoà quyện giọng khi hát 2 bè ở đoạn điệp khúc.
- Hát nhấn mạnh hơn vào đầu mỗi nhịp, liền tiếng, phát âm rõ chữ.
- Thể hiện ca khúc với nét mặt tươi tắn, cử chỉ mềm mại, nhẹ nhàng, dáng đi uyển chuyển thướt tha.
• Thực hành ca khúc
Quê hương ba miền
Nhạc và lời: Thanh Sơn
Vừa phải, nhẹ nhàng, thiết tha
| Non nước hữu tình ba miền xinh đẹp (Ba sáu phố) phường năm cửa ô cổ |
| quá. Từ những câu hò ý nhạc thành bài ca. Ngày kính. Về đất quan họ hát mừng ngày hội Lim. Ngẩn |
(Trang 61)
| vui em đến thăm Hà Nội. Gió chiều Hồ Gươm vang bóng thời ngơ như bức tranh tuyệt vời. Ngắm vịnh Hạ... |
| xưa. Ba sáu phố... ...Long ngất ngây chùa Hương. |
| Đến Huế rồi thương dòng sông Hương. Đường qua Vĩ ...buồn trên bến Vân Lâu. Ngâm câu mái |
| Dạ chợ Đông Ba Ngự Bình. Thăm lăng di tích thăm Thiên đẩy giọng ai nghe thảm sầu. "Bên ni bên nớ" ai mong |
| Mụ. Tóc thề chấm vai nghiên nón qua Tràng Tiền. chờ. Xa rồi mà... |
| Đêm trăng... ...lòng thương Huế đẹp mộng mơ. |
| Về Sài Gòn đọc qua lịch sử. Từ lúc khai ...Gòn ngọn xanh ngọn đỏ. Thành phố xa |
| hoang xuống miền lục tỉnh xưa. Cho hôm nay tương lai luôn sáng hoa suốt từ ba thế kỷ qua. Dang đôi tay hoa khôi em đón |
(Trang 62)
| ngời. Làm khách bốn phương đến rồi không nỡ đi. mời. Cùng với năm... |
| Đèn Sài Gòn... ... châu Sài Gòn hòn ngọc Viễn Đông. |
Quê hương ba miền của nhạc sĩ Thanh Sơn (1938 – 2012) là một trong số ít ca khúc mang chất liệu hội tụ nét đặc trưng dân ca của cả ba miền: miền Bắc, miền Trung và miền Nam. Lời ca trong ca khúc đã gợi cho người yêu nhạc thấy được vẻ đẹp của những miền quê, những danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp của đất nước Việt Nam.
Hướng dẫn thực hiện:
- Phân tích, tìm hiểu bài hát (chia câu, chia đoạn).
- Đặt âm nhẹ và nét tiếng; lấy hơi sâu tại những chỗ ngắt ý, câu, đoạn; điều tiết hơi đều đặn, miệng mở tự nhiên, hàm dưới thả lỏng mềm mại.
- Luyện, lấy đủ nốt, phát âm rõ chữ.
- Thể hiện đúng tính chất âm nhạc của dân ca ba miền: miền Bắc, miền Trung và miền Nam.
Luyện tập
1. Em hãy nêu một vài đặc điểm nổi bật trong các ca khúc mang chất liệu dân ca. Cho ví dụ.
2. Luyện tập một số âm điệu đặc trưng thể hiện sắc thái dân gian vùng miền:
- Giai điệu trong ca khúc Chiều sông Thương.
+ Giai điệu 1: Chất liệu luyến âm kiểu dân ca Bắc Bộ.
Nước vẫn chảy đôi dòng, chiều uốn con lưỡi hái.
(Trang 63)
+ Giai điệu 2: Chất liệu tiết tấu đảo phách của chèo.
Mấy cô, mấy cô trên đồng, lúa xanh, lúa xanh nõn nà.
- Giai điệu trong ca khúc Quê hương ba miền.
+ Giai điệu 1: Chất liệu luyến âm kiểu dân ca Huế.
Đến Huế rồi thăm dòng sông
Hương. Đường qua Vĩ Dạ chợ Đông Ba Ngự Bình.
+ Giai điệu 2: Chất liệu luyến âm kiểu dân ca Nam Bộ.
Về Sài Gòn đọc qua lịch
sử. Từ lúc khai hoang xuống miền lục tỉnh xưa.
3. Thể hiện hai ca khúc Chiều sông Thương của An Thuyên và Quê hương ba miền của Thanh Sơn theo một số hình thức ca hát khác nhau. Nhận xét phần thể hiện của mình và của bạn.
Vận dụng
Dàn dựng và biểu diễn một ca khúc mang chất liệu dân gian của địa phương em.
