(Trang 55)
| Yêu cầu cần đạt – Biết lựa chọn đề tài và chất liệu để thể hiện tranh bố cục nhân vật. Sử dụng được các nguyên lí cân bằng, tương phản, nhịp điệu, chính phụ, tỉ lệ, nhấn mạnh,...và các yếu tố tạo hình để tạo được tranh bố cục nhân vật. – Thể hiện được quan điềểm cá nhân trong phân tích và đánh giá sản phầm mĩ thuật. Có ý thức tìm hiều, sáng tạo và phát huy những giá trị thầm mĩ của thế hệ hoạ sĩ đi trước. |
Trần Lưu Hậu, Khâu áo, màu bột, 62 x 81 cm, 1982
Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam
(Trang 56)
QUAN SÁT VÀ NHẬN THỨC
1. Tìm hiểu các nguyên lí tạo hình trong xây dựng bố cục nhân vật
- Nguyên lí chính – phụ: là sự thề hiện yếu tố chính (màng chính/ nhân vật chính) trong tranh và có sự hỗ trợ của các yếu tố phụ (mảng phụ/ nhân vật phụ). Yếu tố chính có diện tích to, được miêu tả tập trung, rõ nét; các yếu tố phụ có diện tích nhỏ hơn, ít được tập trung hơn, nhẹ nhàng hơn nhằm tôn yếu tố chính.
- Nguyên lí cân bằng: là sự ồn định về mặt thị giác, mỗi khu vực cho thấy một lượng thông tin về hình ảnh được sắp xếp, phân bố đồng đều của đối tượng.
Có 2 dạng chính về cân bằng:
+ Cân bằng đối xứng: là sự phân bỗ đồng đều về hình ảnh trên – dưới, trái – phải. Sự cân bằng này thường gây ra sự buồn tẻ nên ít được sử dụng.
+ Cân bằng bất đối xứng là sự phân bỗ không đồng đều các yếu tố to – nhỏ, ít – nhiều, đậm – nhạt, nóng – lạnh,... Loại cân bằng này tạo sự thú vị và đa dạng nên thường được sử dụng.
- Nguyên lí tương phản: là sự sắp xếp các thành tố mang tính chất đối lập, tạo ra ấn tượng mạnh đề hấp dẫn thị giác. Về bản chất của nghệ thuật thị giác thì tương phản chính là cân bằng bất đối xứng. Nhờ sự tương phản, tương hỗ, bồ sung của các cặp đối lập mà tác phẩm có sự cân bằng.
- Nguyên lí chuyển động/ nhịp điệu: là sự nhắc lại một cách có chủ đích đối với các yếu tố hình khối, màu sắc, đậm nhạt....
Ngoài các nguyên lí nêu trên, còn một số nguyên lí khác như nhấn mạnh, tỉ lệ, đơn giản, đồng nhất.... có thể áp dụng khi thực hiện xây dựng tranh bố cục nhân vật.
|
Trần Văn Cẩn, Đan len, sơn mài, 74.8 x 100.2 cm, 1959. Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam |
Nguyễn Phan Chánh, Tổ đan mây, lụa, 50.8 x 73 cm, 1960. Nguồn: Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam |
Thảo luận và chỉ ra các nguyên lí: chính - phụ, cân bằng, tương phản, chuyển động,... trong tác phẩm Đan len của hoạ sĩ Trần Văn Cẩn và Tổ đan mây của hoạ sĩ Nguyễn Phan Chánh theo cảm nhận cá nhân.
(Trang 57)
2. Những điều cần chú ý khi xây dựng tranh bố cục nhân vật
Để xây dựng được một sản phẩm tranh bố cục nhân vật có tổng thể chặt chẽ, cân đối, hài hoà giữa các yếu tố và nguyên lí tạo hình, ta cần chú ý một số yếu tố sau:
– Nhân vật quá to hoặc quá nhỏ so với khuôn tranh. Nhân vật to quá thường gây cảm giác chật chội trong khuôn tranh; ngược lại nếu nhỏ quá thì gây cảm giác trống trải, rời rạc, thiếu sự liên kết.
– Để măng nhân vật chính nằm ở vị trí chính tâm hoặc lệch ra 4 góc tranh. Bố cục này tạo cảm giác lệch và mất cân đối. Trong tạo hình, người ta quy ước tỉ lệ vàng là trọng tâm điềm nhìn thuận mắt nhất nằm ở vị trí 1/3 các chiều của bức tranh.
– Nhân vật bị cắt hoặc sát các mép khuôn khổ tranh. Cách sắp xếp này gây cảm giác hụt hẫng, khó chịu, tức mắt, dễ bị phân tán và có xu hướng làm cho nhân vật bị bật ra khỏi tranh.
– Hình dáng, chi tiết, khoảng cách các nhân vật giống nhau. Bố cục này gây cảm giác đơn điệu, không có điểm nhấn. Hướng nhìn của các nhân vật cũng phải có chủ đích, tạo cảm giác các nhân vật có sự trao đổi thông tin.
Ngoài ra, còn một số yếu tố cần chú ý như: không nên để các đường thẳng cắt nhau dồn tại một điểm, đường chéo chạy đúng vào góc tranh; tránh đề các sự vật vô tình dàn thành hàng ngang hoặc theo hàng thẳng đứng tạo cảm giác đơn điệu, buồn tẻ,...
GHI NHỚ
Trong quá trình sáng tạo, có những tác phầm người hoạ sĩ sử dụng chính các yếu tố tạo hình trái ngược nguyên lí thông thường đề đạt được ý tưởng và nội dung cần truyền tải. Đó chính là sự thú vị của nghệ thuật tạo hình, đòi hỏi hoạ sĩ phải tìm tòi, khám phá đề tìm ra cái mới.
Quan sát các hình minh hoạ dưới đây và đưa ra nhận xét theo cảm nhận cá nhân ở mỗi hình
+Cách thức xây dựng bố cục, điểm phù hợp hoặc chưa phù hợp
+Hình dáng, tỉ lệ, khoảng cách giữa các nhân vật
(Trang 58)
(Trang 60)
LUYỆN TẬP VÀ SÁNG TẠO
Tham khảo các bước thể hiện bố cục tranh nhân vật theo đề tài tự chọn
- Chuẩn bị: giấy, chì, màu, tẩy, nước, bảng pha màu,...
- Gợi ý các bước thực hiện:
* Phác thảo đen trắng:
1. Lựa chọn hình thức bố cục, phác mảng chính – phụ của nhân vật.
2. Vẽ chi tiết hình nhân vật và thêm bối cảnh cho bố cục thêm sinh động.
3. Thể hiện và điều chỉnh đậm – nhạt để sản phẩm có không gian và bố cục hợp lí.
* Vẽ màu:
4. Vẽ nét và các mảng bằng màu chủ đạo theo phác thảo đen trắng.
5. Vẽ màu và điều chỉnh hoà sắc và đậm – nhạt theo phác thảo.
6. Vẽ thêm chi tiết và hoàn thiện sản phẩm.
Hãy thực hiện một bố cục tranh nhân vật
Yêu cầu:
– Đề tài: tự chọn (lao động, sinh hoạt, học tập, lễ hội,...).
– Khuôn khổ: 30 x 40 cm.
– Chất liệu: tuỳ chọn.
PHẦN THAM KHẢO
|
Bố cục nhân vật đề tài sinh hoạt, màu gouache. Nguồn: Nguyễn Thái Bình | |
|
Bố cục nhân vật đề tài học tập, màu nước. Nguồn: Trần Văn Nam |
Bố cục nhân vật đề tài học tập, acrylic. Nguồn: Đoàn Hà Dương |
(Trang 61)
PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ
Trưng bày sản phẩm và thảo luận với các thành viên trong nhóm những nội dung sau:
– Trình bày thứ tự các bước tiến hành thể hiện sản phẩm mĩ thuật (từ xây dựng phác thảo đến hoàn thiện).
Chỉ ra các nguyên lí tạo hình được sử dụng trong sản phẩm mĩ thuật. Nguyên lí nào được thể hiện rõ nhất?
– Đưa ra quan điểm của mình khi nhận xét sản phẩm mĩ thuật của bạn.
VẬN DỤNG
Vận dụng các phương pháp xây dựng bố cục tranh nhân vật đã học, tìm tư liệu cho bài học thông qua việc chụp ảnh, kí hoa (ghi chép).
Gợi ý.
1. Chụp ảnh (khuôn hình):
– Chọn đề tài đề chụp ảnh như: góc chợ, cảnh lao động của công nhân ngoài công trường hoặc nhà máy, cảnh sinh hoạt trong gia đình, cảnh lễ hội,..
– Lựa chọn nhóm người có bố cục (theo kiến thức đã học về bố cục tranh nhân vật) để chụp, nên chụp từng nhóm nhỏ có ít người.
2. Kí hoạ (bố cục):
– Vẽ kí hoạ bằng các nét đơn giản từng nhóm 3 đến 4 nhân vật, có bố cục.
– Vẽ thêm đồ vật tạo sự liên kết giữa các nhân vật.
PHẦN THAM KHẢO
|
Kí hoạ nhóm người, bút kim Nguồn: Nguyễn Thái Bình |
Kí hoạ nhóm người, chì Nguồn: Đỗ Thị Lan |
|
Chọn khuôn hình, Đào Hà. Nguồn ảnh: Shutterstock | |
