(Trang 22)
| Em có biết? Các nước đang phát triển hầu hết đang thực hiện công nghiệp hoá, mức độ phát triển công nghiệp chưa cao, thu nhập bình quân đầu người nhìn chung còn thấp.... Đa số các nước đang phát triển thuộc châu Phi, châu Á, Mỹ Latinh. |
1. Đặc điểm đô thị hoá
- Đô thị hoá diễn ra muộn, gần liền với bùng nổ dân số và công nghiệp hoá.
Sự bùng nổ dân số (nhất là từ giữa thế kỉ XX) đã kéo theo sự "bùng nổ" đô thị hoá, với đặc trưng là làn sóng di dân từ nông thôn vào các thành phố để tìm kiếm việc làm, tăng thu nhập. Từ đó, nhiều đô thị ở các nước đang phát triển được hình thành như: Thượng Hải (Trung Quốc), Niu Đê-li (Ấn Độ), Mê-hi-cô Xi-ti (Mê-hi-cô), Xao Pao-lô (Bra-xin), Cai-rô (Ai Cập)....
Trong những năm gần đây, nhiều nước đang phát triển có quá trình công nghiệp hoá diễn ra nhanh, càng làm cho đô thị hoá diễn ra mạnh mẽ.
- Số dân thành thị tăng nhanh dẫn đến tốc độ tăng dân số thành thị cao
Các nước đang phát triển có số dân thành thị tăng nhanh và ngày càng chiếm tỉ lệ cao hơn trong tổng số dân. Trong giai đoạn 1950 – 2020, số dân thành thị ở các nước đang phát triển tăng gấp hơn 11 lần, trong khi của các nước phát triển chỉ tăng 2,2 lần.
(Trang 23)
BẰNG 4. SỐ DÂN THÀNH THỊ VÀ TỈ LỆ DÂN THÀNH THỊ CỦA CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN, GIAI ĐOẠN 1950-2020
| Tiêu chí\Năm | 1950 | 2000 | 2020 |
| Số dân thành thị (triệu người) | 304,6 | 1984,4 | 3 375,4 |
| Tỉ lệ dân thành thị (%) | 17,7 | 40,1 | 51,7 |
Số dân thành thị ở các nước đang phát triển tăng nhanh chủ yếu do sự chênh lệch về mức sống giữa nông thôn và thành thị, làm cho dòng người từ nông thôn kéo ra các đô thị rất đông. Đô thị hoá diễn ra với tốc độ nhanh hơn công nghiệp hoá.
Tốc độ tăng dân số thành thị của các nước đang phát triển vẫn cao mặc dù có xu hướng giảm, từ 4,21% giai đoạn 1950-1955 xuống 2,9% giai đoạn 1995 - 2000 và 2,34% giai đoạn 2015 – 2020.
- Tỉ lệ dân thành thị nhìn chung còn thấp và có sự khác biệt giữa các khu vực và các nước
Nhìn chung tỉ lệ dân thành thị của các nước đang phát triển thấp hơn mức trung bình của thế giới (Năm 2020, tỉ lệ dân thành thị của các nước đang phát triển là 51,7%, trong khi của thế giới là 56,2%). Tuy nhiên, tỉ lệ dân thành thị của các nước đang phát triển có sự khác biệt lớn giữa các khu vực và các nước.
Trong khi đa số các khu vực ở các nước đang phát triển có tỉ lệ dân thành thị thấp như: Tây Phi (29,0%), Nam Á (36,6%).... thì khu vực Nam Mỹ có tỉ lệ dân thành thị cao, năm 2020 lên tới 84,6%, cao hơn cà khu vực Bắc Mỹ (82,6%) và châu Âu (74,9%).
Tỉ lệ dân thành thị ở các nước đang phát triển nhìn chung là thấp, tuy nhiên một số nước vẫn có tỉ lệ dân thành thị cao.
Hình 7. Tỉ lệ dân thành thị của một số nước đang phát triển, năm 2020
Nước
Lào
Ai Cập
Bu-run-di
Ni-giê-ri-a
Ấn Độ
Trung Quốc
Ác-hen-ti-na
Bra-xin
- Số lượng các đô thị và quy mô đô thị đều tăng nhanh
Do bùng nổ dân số và sự di cư ồ ạt từ nông thôn ra đô thị, số lượng các đô thị và quy mô đô thị ở các nước đang phát triển tăng nhanh. Số lượng đô thị ngày càng chiếm tỉ lệ lớn trong tổng số đô thị của thế giới (75,7% vào năm 2020). Đặc biệt, số lượng các đô thị lớn và siêu đô thị tăng rất nhanh. Nếu như năm 1950, các nước đang phát triển mới có
(Trang 24)
1 đô thị lớn, chưa có siêu đô thị nào thì đến năm 2020 con số này tăng lên 37 đô thị lớn và 28 siêu đô thị. Sự tăng trưởng dân số đô thị ở các nước đang phát triển cũng chủ yếu tập trung ở các đô thị lớn và các siêu đô thị.
? 1. Đọc thông tin trong mục 1, bảng 4 và hình 7, hãy phân tích đặc điểm đô thị hoá ở các nước đang phát triển.
2. Dựa vào hình 3, hãy xác định một số siêu đô thị của các nước đang phát triển.
2. Xu hướng đô thị hoá
- Tốc độ tăng dân số thành thị và tỉ lệ dân thành thị vẫn khá cao nhưng có xu hướng giảm dần
Theo dự báo, trong giai đoạn 2020-2050, số dân thành thị ở các nước đang phát triển sẽ tăng thêm 2 180,4 triệu người, trung bình mỗi năm tăng thêm hơn 70 triệu người. Tốc độ tăng dân số thành thị giảm từ 1,88% giai đoạn 2025 – 2030 xuống 1,56% giai đoạn 2035 - 2040 và 1,31% giai đoạn 2045 – 2050. Tỉ lệ dân thành thị thấp hơn các nước phát -triển nhưng số dân thành thị lại lớn hơn.
Hình 8. Số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị của các nước đang phát triển năm 2020
Triệu người
Số dân thành thị (triệu người)
Tỉ lệ dần thành thị (6)
và dự báo đến năm 2050
- Số lượng các đô thị lớn và các siêu đô thị vẫn tiếp tục tăng
Số lượng các đô thị lớn và đô thị cực lớn vẫn tiếp tục tăng lên trong tương lai. Nguyên nhân là do các nước đang phát triển vẫn đang trong quá trình công nghiệp hoá và phát triển kinh tế nhanh. Theo dự báo, đến năm 2035, các nước đang phát triển sẽ có 40 siêu đô thị (chiếm 83,3% tổng số siêu đô thị trên thế giới), trong đó có 12 siêu đô thị từ 20 triệu dân trở lên.
- Trong tương lai, đô thị hoá cũng sẽ chuyển sang hướng phát triển các đô thị vệ tinh, đô thị vừa và nhỏ, hiện đại hoá và hoàn thiện cơ sở hạ tầng đô thị
Sự phát triển nhanh các đô thị lớn và cực lớn gây nên nhiều vấn đề về kinh tế, xã hội và môi trường. Phát triển đô thị vệ tinh, đô thị vừa và nhỏ để khống chế có hiệu quả dân số của các đô thị lớn và siêu đô thị, giảm sức ép về dân số, lao động, việc làm, môi trường.
Việc tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng góp phần nâng cao vai trò của đô thị, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân đô thị.
? Dựa vào thông tin mục 2 và hình 8, hãy nhận xét và giải thích xu hướng đô thị hoá ở các nước đang phát triển.
