- Tìm hiểu về các hình thức thể hiện không gian trong tranh dân gian Việt Nam;
- Nhận biết các dòng tranh dân gian Việt Nam;
- Bước đầu thể hiện được yếu tố không gian trong sáng tạo sản phẩm mĩ thuật.
Quan sát
Dạng không gian nhiều lớp trong tranh dân gian
Không gian nhiều lớp trong tranh dân gian thường thể hiện nhiều nhóm nhân vật trên một mặt phẳng. Ở dạng không gian này, nhân vật có hình thể to nhỏ không thể hiện theo luật xa – gần mà là vị trí, vai trò quan trọng của đối tượng cần thể hiện trong tranh. Trong tranh dân gian Tam phủ, ba nhân vật ở phía sau có tạo hình to hơn các nhân vật ở phía trước.
1. Ngô Quyền, tranh dân gian Đông Hồ
2. Tam phủ, tranh dân gian Hàng Trống
- Em liên tưởng đến không gian ở đâu khi quan sát các tranh dân gian trên?
- Cách tạo hình gợi cho em liên tưởng đến nhân vật nào là chính? Nhân vật nào là phụ? Nhân vật nào ở gần? Nhân vật nào ở xa?
Dạng không gian ước lệ trong tranh dân gian
Dạng không gian ước lệ trong tranh dân gian không có hình ảnh ngăn cách trời - đất, trên - dưới một cách rõ ràng trên nền giấy. Người xem căn cứ vào hình ảnh xung quanh, có tính gợi mở trong tranh để liên tưởng, tưởng tượng về dạng không gian này.
Trong tranh dân gian Lợn độc, qua cách tạo hình cây khoai môn, người xem có thể hình dung được phía dưới là đất và phía trên là trời.
3. Lợn độc, tranh dân gian Kim Hoàng
Tranh dân gian Cá chép trông trăng được thực hiện bằng cách in nét đen và dùng kĩ thuật vờn màu (còn gọi là kĩ thuật cản màu) tạo đậm nhạt và khối cho hình thể. Nền tranh không còn là nền giấy mà đã xuất hiện những chi tiết gợi tả về không gian, cảnh vật xung quanh có tính tượng trưng giữa trời và nước.
4. Cá chép trông trăng, tranh dân gian Hàng Trống
- Các bức tranh dân gian trên thể hiện những nội dung gì?
- Hình ảnh phụ trong từng bức tranh là hình ảnh nào? Giúp em tưởng tượng đến các nhân vật đang ở đâu?
Dạng không gian đồng hiện trong tranh dân gian
Không gian đồng hiện trong tranh dân gian là cách thể hiện các nhân vật xuất hiện ở những chiều không gian khác nhau, trong cùng một bức tranh. Cảnh vật trong tranh dân gian Canh nông được bố trí tạo cảm giác về không gian dàn trải theo chiều từ trên xuống dưới, nhằm diễn tả theo ý đồ sáng tạo của nghệ nhân,...
5. Canh nông, tranh dân gian Hàng Trống
6. Đấu vật, tranh dân gian Đông Hồ
Trong tranh dân gian Đấu vật, các nhân vật ở các vị trí khác nhau được sắp xếp dàn trải trên cùng bề mặt tranh.
- Mỗi bức tranh thể hiện nội dung gì?
- Cách sắp xếp các nhân vật trong tranh khiến em liên tưởng đến những không gian ở đâu?
EM CÓ BIẾT
Tranh dân gian như Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng, Làng Sình,... là những dòng tranh xuất hiện vào khoảng thế kỉ 16 – 18 và thường được thể hiện trên giấy dó hoặc giấy điệp, giấy bản.
7. Gà, tranh dân gian Kim Hoàng
Tranh dân gian Kim Hoàng được thực hiện bằng hình thức in và vẽ. Các nghệ nhân tạo hình bằng cách in nét đen trên giấy màu đỏ và tô màu. Đôi khi, tranh được in mảng màu phẳng và dùng bút vẽ nét, tạo cho những bức tranh đa dạng và thêm phần sinh động.
8. Trích đoạn bộ tranh Bát âm, tranh dân gian Làng Sinh
Tranh dân gian làng Sinh được thực hiện bằng cách in nét đen trước rồi tô màu vào hình sau. Bảng màu trong tranh thường là: xanh, đỏ, cam, vàng, tím, tạo nên hoà sắc tươi vui.
Thể hiện
Thể hiện một sản phẩm mĩ thuật theo dạng không gian trong tranh dân gian mà em yêu thích
Sản phẩm mĩ thuật của học sinh
1. Tuần Minh, Đấu vật trong lễ hội làng em, sản phẩm mĩ thuật từ màu sáp
2. Ánh Dương, Nhà trên sông
Sản phẩm mĩ thuật từ màu a-cơ-ry-lic
3. Lê Văn Ninh, Cảnh quê em
Sản phẩm mĩ thuật in trên giấy
Thảo luận
Trưng bày sản phẩm mĩ thuật đã thực hiện và cùng trao đổi các nội dung theo gọi ý
- Hãy đặt tên cho sản phẩm đã thực hiện. Giới thiệu với các bạn dạng không gian trong sản phẩm đó.
- Dạng không gian nào được thể hiện trong sản phẩm của bạn? Hình ảnh, chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?
Sản phẩm mĩ thuật của học sinh
1. Mỹ Hà, Gia đình em, sản phẩm mĩ thuật từ màu sáp
2. Trần Bích Châu, Chân dung mẹ em, sản phẩm mĩ thuật từ màu sáp
3. Ngô Mỹ Duyên, Lọ hoa, Sản phẩm mĩ thuật bằng hình thức in
Vận dụng
Sử dụng cách tạo không gian trong tranh dân gian để trang trí đồ dùng học tập
Phần tham khảo
Trang trí bìa cuốn sổ lưu bài vẽ
Chuẩn bị
bút chì
màu sáp
kéo
keo dán
giấy khổ A3
Thực hành
Bước 1: Vẽ hình con mèo
Bước 2: Cắt rời hình vẽ con mèo
Bước 3: Can hình con mèo đã cắt rời lên một tờ giấy theo nguyên lí lặp lại
Bước 4: Lựa chọn và vẽ màu khác nhau cho các hinh con mèo
Bước 5: Hoàn thiện phần vẽ màu theo ý thích
Bước 6: Gắn phần trang trí vào số và hoàn thiện
Sản phẩm mĩ thuật của học sinh
1. Nguyễn Hương Linh, sản phẩm mĩ thuật từ màu a-cơ-ry-lic
2. Lê Mai Phương, sản phẩm mĩ thuật từ nhiều vật liệu
