Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây(1),
Một bàn cờ thế(2) phút sa tay.
Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy(3),
Mất ổ bầy chim dáo dác bay(4).
Bến Nghé(5) của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai(6) tranh ngồi nhuốm màu mây.
Hỏi trang(7) dẹp lọa rày đâu vắng.
Nỡ để dân đên mắc nạn này?
____________________________________________________________ (Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, Sđđ)
Tiểu dẫn
Hiện nay chưa thấy tài liệu nào nói rõ thời điểm ra đời của bài thơ Chạy giặc. Căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử, cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu và nhất là nội dung tác phẩm, có người cho rằng bài thơ này đã được tác giả viết ngay sau khi thành Gia Định bị thực dân Pháp bắt đầu tấn công(ngày 17-2-1859)
Bài Chạy giặc( có sách ghi là Chạy Tây) là một trong nhưng tác phẩm đầu tiên của văn học yêu nước chống Pháp nửa cuối thế kỉ XĨ.
Hướng dẫn đọc thêm
1. Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược được miêu tả như thế nào? Phân tích nét đặc sắc trong ngòi bút tả thực của tác giả.
2. Trong hoàn cảnh đó, tâm trạng, tình cảm của tác gải như thế nào
3. Phân tích thái độ của nhà thơ trong hai câu thơ kết.
_____________________
(1) Tây: chỉ thực dân Pháp.
(2) Cơ thể: lối chơi khác của cờ tướng. Một người dùng một số quân cờ đặt ra các thế cờ hiểm hóc để thách những người khác giải; người giải phải suy tính nước đi thật kĩ vì chỉ cần đi sai một nước là có thể thua.
(3) Lơ xơ chạy: chạy một cách thất thần, không định hướng, không ai dắt dẫn.
(4) Dáo dác bay: bay một cách hốt hoảng, ngơ ngác, tan tác, mấy phương hướng.
(5) Bến Nghé: tên cũ của sông Sài Gòn; cũng là địa danh chỉ thành Gia Định, thuộc địa phận Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay.
(6) Đồng Nai: địa danh chỉ phần đất miền đông Nam Bộ; cũng là tên một con sống chảy vào sống Nhà Bè, gần Sài Gòn.
(7) Trung: đấng, bậc (tiếng gọi tôn xưng, chỉ người đáng kính trọng). Ví dụ: trang hảo hán.
